Om de Russiche exportban van varkensvlees te compenseren trekt VLAM nog eens alle registers open om de Belgen meer varkensvlees te doen eten. Onverantwoord om verschillende redenen. Wervel geeft voor elke weekdag een argument voor minder, beter en gezonder vlees. Van maandag tot zaterdag plantaardig, en op zondag vleesdag.

Maandag: vlees van hier, ontbossing in’t vizier!

Reclamespotjes laten ons geloven dat we de eigen landbouw steunen door “vlees van hier” te eten, maar zelfs als we ons hoofd in het zand steken, weten we beter. Onze intensieve veehouderij kan bestaan bij de gratie van massale import van voedergewassen, vooral soja, uit Latijns-Amerika en de Verenigde Staten. Jaarlijks heeft Europa twintig miljoen hectare overzeese grond nodig enkel om zijn veestapel van soja te voorzien. Door monocultuur, ontbossing en landroof heeft de sojateelt in Latijns-Amerika desastreuze gevolgen voor de toestand van belangrijke ecosystemen zoals de Cerrado en de Amazone, de biodiversiteit, de lokale landbouw, de inheemse culturen.

Dinsdag: ggo’s en vlees

We leven in de waan dat wij Europeanen geen genetisch gemanipuleerde organismen op ons bord krijgen. Voor vleeseters is echter niets minder waar. Het merendeel van de geïmporteerde soja is genetisch gemanipuleerd, zonder dat het duidelijk vermeld wordt. Ook mensen die zich ver van ggo-eten willen houden, krijgen het met hun vlees toch binnen. Tot slot is de residudrempel voor glyfosaat, de actieve stof in de pesticide RoundUp die massaal wordt ingezet in de ggo-sojateelt, tweehonderd maal verhoogd sinds de ggo-soja in Europa werd toegelaten. Voor de biodiversiteit is glyfosaat alvast een ramp, maar ook voor de gezondheid van vele mensen die rechtstreeks worden blootgesteld aan glyfosaat in en nabij grote sojavelden. De gezondheidseffecten op lange termijn voor consumenten zoals wij worden niet onderzocht en als dat toch het geval is worden de resultaten onder tafel geveegd.

Woensdag: vlees maakt boeren niet rijker

Na de aankomst van de soja in België, via een van onze zeehavens, betalen Vlaamse veehouders steeds meer voor de soja in de veevoedermengsels. Dat komt doordat China en andere groeilanden ook steeds meer honger naar soja hebben. De afhankelijkheid van soja en andere gestegen kostenposten zijn een strop rond de nek van vele veehouders. De hele sector kampt al jaren met slechte economische cijfers: negatieve bedrijfsresultaten, dalende toegevoegde waarde, historisch lage inkomens, de stopzetting van vele bedrijven, dramatische opvolgingspercentages, dalende werkgelegenheid. Meer cijfers in Wervels politiek dossier.

Donderdag: eenheidsworsten

De Vlaamse veehouderij produceert een bulkproduct voor de groothandel. Of het nu om varkens, kippen of runderen gaat: de overgrote meerderheid van de boeren produceren hetzelfde soort vlees, dezelfde melk, hetzelfde ei. Hierdoor moeten ze de concurrentie aangaan met de wereldmarkt, en daar zijn de marges heel erg klein. Vlaanderen voert ook daadwerkelijk veel dierlijke producten uit en is daar enorm trots op. Voor de economische situatie van de veehouders brengt dit echter weinig zoden aan de dijk. In zee gaan met dubieuze handelspartners als Rusland en China brengt bovendien een enorme kwetsbaarheid met zich mee. Bij het minste geschil volgt een ban op import die de vleessectoren in een diepe crisis stort. We moeten de enorme overschotten dan maar zelf zien op te eten, anders keldert de prijs.

Vrijdag:ecologische schaduw, ook in Vlaanderen

Niet alleen in Latijns-Amerika, maar ook in Vlaanderen, heeft de intensieve en niet-grondgebonden veehouderij een lange ecologische schaduw. Er is reeds vooruitgang geboekt in de uitstoot van broeikas- en andere vervuilende gassen, al blijft de grootte van de uitstoot sterk gelinkt aan de grootte van de veestapel. Problematischer is het gesteld met de waterkwaliteit in Vlaanderen. De toekomstige kosten voor zuivering lopen volgens het rapport Milieuverkenning 2030 in de miljarden. Daarbovenop krijgt Vlaanderen hoogstwaarschijnlijk nog een boete van Europa omdat het zijn afspraken niet nakomt. Nog volgens het rapport is het afbouwen van de veestapel dé maatregel die het meest zal bijdragen tot verbeterde waterkwaliteit.

Zaterdag: overconsumptie is ongezond

Belgen eten dubbel zoveel verzadigde vetten als aanbevolen door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) van de Verenigde Naties. Die komen bijna uitsluitend uit dierlijke producten. De overconsumptie van vlees brengt veel zogenaamde welvaartsziekten met zich mee, zoals hart- en vaatziekten, diverse kankers in het spijsverteringstelsel en obesitas. De behandeling daarvan kost de Belgische Staat handenvol geld, terwijl Vlaanderen dus bij monde van VLAM vlees blijft promoten kan België via de federale gezondheidszorg opdraaien voor de kosten. Er is voor VLAM trouwens nog heel wat werk aan de winkel voor de promotie van plantaardige vleesvervangers, want ook die worden geproduceerd door boeren. Onbekend is onbemind: ook de vooroordelen ten opzichte van vegetarische alternatieven moeten worden weggewerkt. Slappe burgers en smaakloze worsten behoren echter stilaan tot het verleden, al is nog heel wat onderzoek en innovatie nodig. Het wereldwijde web is alvast een bodemloze bron van inspiratie voor vleesloze of vleesarme recepten.

Zondag Vleesdag

In een niet zo ver verleden, en vandaag nog steeds in zuidelijker oorden, was vlees voorbestemd voor hoogdagen, dikwijls gepaard gaande met de beleving van een ritueel of een cultureel evenement. Mensen stonden stil bij het dier als gift van de natuur dat zonet zijn of haar leven had gegeven om de familie of het dorp van een rijke maaltijd te voorzien. Deze vorm van beleving zijn we in het rijke Westen totaal verloren. Vlees is voor ons de normaalste zaak van de wereld, we stellen ons geen vragen bij de impact ervan op de rest van de wereld. Duurzame vleesconsumptie is nochtans mogelijk. In Vlaanderen is een derde van de landbouwgrond grasland, al dan niet met een natuurlijke meerwaarde. Herkauwers hebben de capaciteit om met weinig meer dan gras en klaver hoogwaardig eiwit te produceren. Meer nog: de vlees- en melkkwaliteit van dieren die gras aten is hoger dan bij dieren die met krachtvoeder worden geteeld. Zogenaamde grassfed-systemen zijn aan een revival toe. De herkauwers leveren ook hoogwaardige stalmest die in tuin- en akkerbouw kan worden ingezet. Zo ontstaan gesloten kringlopen op of tussen boerderijen. Met varkens en kippen ligt het iets moeilijker. Dit zijn net als mensen omnivoren die in de intensieve veehouderij rechtstreeks in concurrentie staan met de mens. Ze eten namelijk vooral granen (soja, maïs, tarwe). Historisch gezien werden varkens en kippen echter gehouden als verwerkers van overschotten en afval, en geconsumeerd in tijden van schaarste (vandaar het spaarvarken). Zonder heimwee te hebben naar Bokrijk kan dit soort systemen onze landbouw- en voedingscultuur een enorme duurzaamheidsboost geven, ook op sociaal gebied. Het is immers weinig verantwoord om granen aan varkens en kippen te voeren terwijl aan de andere kant van de wereld hongersnood heerst. Dit alles bij elkaar opgeteld lijkt zondag ons een uitstekende dag om vlees op de tafel te brengen. Maar het mag uiteraard ook een andere dag zijn.

Benny Van de Velde

Noot: Wervel wil op vlak van vlees geen boeman zijn en al helemaal niet dansen op het graf van een sector in nood. Maar Zondag Vleesdag als principe draagt zowel economisch, ecologisch als sociaal bij aan een betere maatschappij, ook voor de landbouwsector. Ook voor de transitie naar een meer plantaardige voedseleconomie hebben we immers boeren en een verwerkende sector nodig. Alvast één boer uit Kortrijk zette eiwittransitie om in de praktijk. Luc en An van de Grenshoeve schakelden begin dit jaar over van een varkenshouderij met 1200 mestvarkens naar een zelfoogstboerderij voor groenten en fruit.

Lees een eerder pleidooi voor Zondag Vleesdag