Graan dat tot brood verwerkt wordt, passeert verschillende schakels: de boer, de molenaar,  de bakker. Spijtig genoeg werken de spelers in zo’n graanketen vandaag vaak elk voor zich, wat tot een groot waarde- en smaakverlies leidt. Dat vertelde bakker Marc Van Eeckhout in onze webinar over gezonde graanketens. Hoe komt dat en hoe kan het beter?

Wervel en de graanketen?

Voor Wervel startte het oppikken van innovaties in de graanketen in 2006 met een reis naar Bretagne, meerbepaald bij Nicolas Supiot. Hij inspireerde met zijn verhaal van oude tarwerassen, die hij uit de gekoelde zaadbibliotheek van het Franse onderzoeksinstituut INRA haalde, samen met mensen van het Réseau Semences Paysannes (netwerk boerenzaden). Als nieuwbakken boer zaaide hij ze uit met de principes van Masanobu Fukuoka, één van de agro-ecologische boegbeelden. 

Sindsdien volgt Wervel de innovaties in de graanketen vanop de zijlijn. Eén van de interessante innovaties is wat boer Kees Steendijk doet: met verminderde zaaidichtheid (9kg/ha) toch 9 ton tarwe oogsten in bioteelt. Blijkbaar werd deze innovatie al beschreven in het boekje “La culture familiale de blé” (1943). Wervel vertaalde dit werk naar het Nederlands. In januari dit jaar publiceerden wetenschappers aan de VUB hierover dat we de aanbevolen zaaidichtheid bij agro-ecologie opnieuw moeten bekijken. 

Wervel blijft in contact met de pioniers en wil de sector inspireren door hen aan het woord te laten, vandaar ook deze webinar over gezonde graanketens.

Drie pioniers

In deze webinar kwamen drie pioniers aan het woord met elk een andere invalshoek. Maar hun doel is hetzelfde: gezonde graanketens creëren. Marc Van Eeckhout en Lutgart Lyen runnen al decennia lang de bakkerij Broodnodig, zijn tien jaar geleden een zoektocht gestart naar het lekkerste of traagste brood en zijn ook sinds vijf jaar bezig met oude graangewassen.

De eerste drijfveer was de smaak. Ze werken aan het opzetten van een lokale broodketen in Zemst, en laten zich daarbij inspireren door al wat ze tegenkwamen op hun zoektocht. Ook Pajotse boer Tijs Boelens en agro-ecoloog Lucas Van den Abeele inspireerden met hun inventieve manieren om te werken aan gezonde graanketens. Zij komen in het volgende artikel aan bod.

Bestaande broodketen problematisch

Marc maakte tijdens de webinar een analyse van hoe de broodketen er vandaag uitziet. Het kan nauwelijks nog als een waardeketen gezien worden. De verschillende schakels zijn doorbroken: de landbouwchemiesector heeft de zaadsector opgekocht met weinig diversiteit als gevolg. Het kost 14 Joule energie om 1 Joule energie te oogsten. 

Daarnaast is het inkomen van boeren onhoudbaar. In Frankrijk plegen elke dag 2 boeren zelfmoord. De molenaars zijn niet geïnteresseerd in wat de boer doet, zien alleen de technische fiches en splitsen op sneldraaiende molens het bulkproduct in tientallen verschillende fracties, en stellen het dan opnieuw samen op maat van de industriële bakkers. 

Bakkers worden echt inwisselbaar. Ze moeten het ambacht niet echt meer kunnen om de half afgewerkte producten volgens opnieuw een technische fiche tot brood te maken. Consumenten krijgen tenslotte zoveel tegenstrijdige informatie over brood in de media dat ze vaak zelf beginnen bakken ofwel brood weglaten. Door de geringe focus op kwaliteit, kan het fenomeen van ‘verborgen honger’ optreden. We eten wel voldoende calorieën, maar omwille van een gebrek aan micronutriënten, blijven we honger hebben en eten.

Herstel van verbindingen in keten met waardebehoud

We moeten opnieuw een keten opbouwen, waar de waarde van wat de boer voortbrengt, zo goed mogelijk behouden blijft. Een keten die niet de winst maximaliseert van één speler apart, maar voor iedereen in de keten. Oude tarwerassen – niet in privéhanden, maar in boerenhanden – inzaaien op een gemengd landbouwbedrijf. Investeren in bodemleven loont – zo raadt Marc het boek ‘Het bodemvoedselweb’ aan – want biogranen met meer wortels bouwen humus op. ‘Veel mensen zijn hier nu mee bezig, in het veld, als boer of als wetenschapper, ze delen kennis en werken samen. Logistieke moeilijkheden duiken dan op zoals stockeren van diverse granen, maar die pak je aan door op bezoek te gaan, kennis op te bouwen en te delen. Ga op zoek, leer desembrood bakken, werk samen’, besluit Marc.

Volgende aflevering: granennetwerk Pajottenland.

Meer info

www.wervel.be/tarwe/ voor achtergrondinfo over innovaties in de graanketen

Presentaties (Creative Commons Naamsvermelding 4.0 België licentie)

Jeroen Watté – Wervel
Marc Van Eeckhout – Broodnodig
Lucas Van den Abeele – Granennetwerk Pajottenland

Herbekijk webinar gezonde graanketens