Transitie is hot. Transitie biedt ons denkkaders¹ aan om andere vragen te stellen, zoals: “Rommelen pioniers wat in de marge? Stellen ze innovaties en niches voor die ooit het regime kunnen vervangen? Hoe positioneren politieke partijen zich tegenover de transitie? Hoe zijn regimespelers met de pers gelinkt? Is transitie nodig? Of enkel een transformatie, zonder omschakeling naar agro-ecologie?”

Noodkreten

Het succes van de agro-ecologie conferentie in het Europees Parlement bewijst toch dat we de noodkreten van (ex-)VN-rapporteurs Jean Ziegler en Olivier De Schutter niet kunnen negeren.

Ook is er de noodkreet van Renaat Tijskens, in 1995 adviseur van het hoofdbestuur van Boerenbond. Professor Erik Mathijs (KU Leuven) viste de analyse van deze veearts uit de archieven op tijdens de voorstelling van het topic-rapport transitie² van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) en de landbouwadministratie. Tijskens behandelt in zijn boek Het graan, het varken en de glimlach van een kind het zieke landbouwecosysteem. Hij beschrijft de symptomen, stelt een diagnose en schrijft een therapie voor. Tijskens pleit onverkort voor een ander landbouwbeleid, gericht op autarkie (zelfvoorziening) van het basisvoedsel. Te veel import en export ontreddert het landbouwecosysteem. Was Tijskens niet meer dan een luis in de pels voor de regimespeler MRBB (holding van de Boerenbond)? Vandaag blijft zijn analyse er taboe. Zeer moedig dus van Erik Mathijs om deze alarmkreet op te vissen. De basisanalyse van Tijskens blijft nog altijd overeind.

Toch verandering

Toch zijn sommige inzichten wel veranderd sinds 1995. Bio wordt terecht veel meer au serieux genomen en ook rijpt het inzicht dat ecologisch werken niet minder productief moet zijn, wel integendeel, getuige de agroforestry-conferentie van EURAF begin oktober. Toch nuanceerde Erik Mathijs ook het productivistische discours: “FAO heeft nooit gezegd dat we in 2050 een slordige 70% meer voedsel moeten produceren, het is gewoon een van de scenario’s.”

Transitie is ook een een strijdtoneel. Een term die bleef hangen bij Dirk Van Gijseghem van de landbouwadministratie was creative destruction: succesvolle innovaties tasten het marktaandeel aan van op gangbare technieken gebaseerde bedrijven. Een wat anekdotisch, maar symbolisch misverstand illustreert die strijd om marktaandeel: gastheer VMM kondigde de lunch vegetarisch aan (consequent met hun eerdere oproep tot vleesmatiging om klimaatredenen). Het bleek een foutje dat snel werd rechtgezet door de landbouwadministratie: de lunch voorzag een vegetarisch aanbod, naast de standaardoptie: vlees.

De Facebookgroep GEEN ‘dagen zonder vlees’ voor mij heeft ondanks zijn mager ledenaantal blijkbaar een hoog soortelijk gewicht.

De redactie

Voetnoten:

1 Denkkaders of frames. Transitie heeft een eigen jargon. Dompel jezelf erin onder in het artikel “Zijn de drie noodzakelijke voorwaarden voor een eiwittransitie aanwezig in Vlaanderen?“

2 Het topicrapport bevat helaas echter geen verwijzing naar het boek van Renaat Tijskens, noch naar het VN-rapport (IAASTD), noch naar het werk van De Schutter, noch naar de term “agro-ecologie”. Je kan het rapport “Transitie naar een duurzaam landbouw- en voedingssysteem in Vlaanderen: een systeemanalyse” gratis opvragen via info@vmm.be of downloaden op wervel.be/topicrapport