Contourboslandbouw in Heuvelland

Op de heuvelflank van de Rodeberg in Westouter is bioboer Rik Delhaye gestart met de aanleg van greppel-bermstructuren langs de hoogtelijnen. Hij installeert op de bermen verschillende etages met telkens een andere teelt: van groenten tot kleinfruit en hoogstamfruit. De greppel-bermstructuren dijken erosie volledig in: nutriënten blijven op het land en de waterberging van het landschap verhoogt, wat aquacultuur mogelijk maakt.

Praktisch:

Een greppel en een berm

Probleem water wordt de oplossing

Op hellend land draagt landbouw bij aan erosie: bodemdeeltjes en nutriënten spoelen de helling af. De gevolgen van erosie kosten de maatschappij handenvol geld door verdroging, modder op de weg, verlies van kostbare toplaag, vervuiling en overstromingen + probleem slib. Klimaatverandering leidt tot intensievere weerfenomen, die wateroverlast en verdroging erger maken.

Foto: Greppel-bermstructuur aangelegd in het Heuvelland in voorjaar 2014, met hoogstamfruit en onderetage van aardbei

De greppel-bermstructuur kan een antwoord zijn: bij hevige neerslag zal het water enkele uren blijven staan in de greppel, waar alles infiltreert. Het grondwater wordt opnieuw aangevuld en planten kunnen langere droge periodes aan. Water is niet langer het probleem dat versneld moet worden afgevoerd, want water is grondstof, hulpbron en energiedrager. Bijgevolg stroomt water het best zo traag mogelijk en via zoveel mogelijk levende cycli door het landschap.

Agro-ecologisch intensief uitgebate berm

De berm is opgebouwd met losse grond, de oorspronkelijke toplaag van boven. Op deze goed gedraineerde grond kan je een grote diversiteit van één- en meerjarige gewassen in polycultuur aanplanten/inzaaien, eventueel voorafgegaan door een groenbemester die veronkruiding tegengaat en humus opbouwt. Groenten, kruiden en kleinfruit kunnen een plaats krijgen tussen de grotere al dan niet geleide hoog- of halfstambomen. De boomwortels vergemakkelijken niet alleen de infiltratie van het water in de greppel, maar pompen ook water naar boven, waarvan alle gewassen op de berm profiteren.

Ja, zelfs aquacultuur

Rik Delhaye – Foto: Dieter Telemans

Na enkele jaren landschapshydratatie neemt de waterberging op het bedrijf zodanig toe, dat op verschillende plekken, gekoppeld aan de greppel-bermstructuren, poelen en vijvers kunnen worden aangelegd, die permanent gevuld zijn met water. Deze wateroppervlakken kunnen dienen als drinkpoel voor grazers. Ambitieuzer is het ze te benutten als landgebonden aquacultuur-habitat. Dat kan zonder zware investeringen door het accumulatief principe van de greppel-bermstructuren. In de bermen gaan zich immers nutriënten opstapelen die niet alleen de productiviteit van de berm ten goede komen, maar ook voedingsbodem zijn voor een hele rits waterorganismen. Die al dan niet levende biomassa verzamelt zich in de laagst gelegen poelen. Daar dient ze als voedsel voor bijvoorbeeld de rivierkreeft. Als de kweek daarvan lukt, kan ook hoger gemikt worden in de voedselpiramide: op karper en zelfs op snoekbaars. Zo kan naast vlees ook vis geproduceerd worden. Dat maakt de eiwitproductie opnieuw een stukje meer grondgebonden en minder afhankelijk van overzeese invoer.

Laat iedereen meegenieten

De nieuw gecreëerde natuurverbindingen komen landbouw, biodiversiteit en natuur ten goede. Er ontstaan esthetische organische landschappen met allerlei mogelijkheden om educatieve landbouwleerpaden aan te leggen.

Kortom: meerwaardelandbouw!

Noot:

• Het Vlaamse IWT-project ‘Agroforestry in Vlaanderen‘ bracht ook een interessant bedrijfsportret van Rik Delhayes boerderij.
• Op het congres Agroecology in action bracht Rik Delhaye een getuigenis, waarvan je de presentatie (met notities per slide) hier kan bekijken of (zonder notities) hieronder.
• Bert Reubens van het ILVO maakte deze foto’s.

Contourboslandbouw – Created with Haiku Deck, presentation software that inspires