Je zou Wendell Berry kunnen wegzetten als veelschrijver: poëzie, romans, essays. Maar hij weet waarover hij schrijft: een halve eeuw boeren in Kentucky. Agro-ecologie is daarin nooit ver weg geweest, tot en met het culturele daarin: respect voor de natuur en doorstotend naar voedsel en voeding. In 1989 al schreef Berry in The Pleasure of Eating dat we als eters de band tussen landbouw en voedsel dreigen te vergeten, hoe dat komt en wat we ertegen kunnen doen. Die inspiratie delen we natuurlijk graag.

Foto: Wendell Berry door Guy Mendes

Een Amerikaanse voedsel-en-landbouw veteraan: Wendell Berry

In 2009 werd een verzamelwerk van Wendell Berry uitgegeven: Bringing it to the Table: on Farming and Food. De band tussen landbouw en voedsel, voeding is precies waarop we bij Wervel de nadruk leggen. In een uitgebreide inleiding van het boek schrijft Michael Pollan dat alles wat we nu daarover zeggen, door Berry al is gezegd sinds de jaren zeventig.

Benieuwd wat dat wel kon zijn, grasduinden we in het boek en kwamen uit bij een artikel van 1989: The Pleasure of Eating.

Eten is aan landbouw doen

Berry begint met een scherpe stelling: “eating is an agricultural act”. Of, tenminste, dat zou het moeten zijn. Voor hedendaagse eters (hij gebruikt het woord!) is dat niet het geval. Zij zijn ‘consumenten’: passief, niet kritisch, afhankelijk, zich niet bewust van de band tussen voeding en landbouw. Ze zijn dat geworden onder invloed van de industriële productie. Ze zijn zich niet bewust van de band tussen ‘farm and fork’ (om het in EU-termen te zeggen), telen en eten.

Dat is volgens Berry niet zomaar een neveneffect van de industriële productie. Het is een bewust doel van het landbouw- en voedselsyteem dat klanten onmondig maakt. Die zijn –net als de boeren trouwens- slachtoffers. Ze mogen vooral niet ontdekken dat het ABC (onze term: agrobusiness complex) niet is gericht op kwaliteit en gezondheid, maar op kwantiteit en prijs.

Als eten dus aan landbouw doen, is – is het bij de doorsnee eter-consument aan verkeerde landbouw.

Ontsnappen aan de industriële landbouw

Hoe daar uit geraken? Berry krijgt die vraag steevast van stedelingen. “Verantwoord eten” was jarenlang zijn antwoord. Dat is een te simpel antwoord. De individuele eter kan dat niet aan. Er is een brede beweging nodig en die moet gericht zijn op een grondige verandering, niet alleen in de economie, maar veel breder. Berry verwijst naar Albert Howard die de zaak van gezondheid in de bodem, van dieren, van mensen ziet als één samenhangend onderwerp.

Eten is dus een daad van landbouw. Maar dat is deel van een ruimer geheel. Hoe we eten, hangt samen met hoe we onverantwoord misbruik maken van de wereld of er verantwoord, respectvol, herstellend mee omgaan.

Wat te doen?

Als Berry zijn verhaal deed, kon hij zijn publiek toch niet met die overdonderende boodschap naar huis laten gaan. “Wat kan ik doen?” blijft de vraag. Vandaar toch een lijstje.

1. Teel zelf een deel van je voedsel. Je zult er anders naar kijken dan naar wat je uit het winkelrek haalt.
2. Maak je eigen voedsel klaar. Je weet dan beter wat je eet, bv. wat je toevoegt, en het is goedkoper.
3. Koop het voedsel dat zo dicht mogelijk is geteeld. Het is veiliger, verser en het best te kennen en te beïnvloeden.
4. Bevoorraad je zo veel mogelijk in de korte voedselketen. Je schakelt handelaars en verwerkers uit, ook reclamemakers.
5. Informeer je over de industriële voedselproductie.
6. Ga op zoek naar de beste vorm van land- en tuinbouw
7. Observeer de levensgeschiedenis van gewassen en dieren. Mensen kennen die niet meer, tenzij die van bloemen, honden en katten.

Wie dergelijke dingen doet, zal onbehagen ervaren bij de bewustwording van wat de industriële landbouw aanricht.

Maar ook vreugde kennen door te beseffen dat het verantwoord uitgekozen voedsel gezond is en dus ook gezonde voeding oplevert.

De vreugde die je put uit eten, volgt niet uit abstracte principes van economie, politiek, ethiek, esthetiek, maar uit concrete beleving van je verbinding met de wereld. Dat is van een wereld waarin we in dankbare afhankelijkheid staan.

Het volledige Engelstalige artikel The Pleasure of Eating lees je hier.