In een gewone winkel ga je als klant binnen, koop je wat je nodig hebt en vertrekt weer. Simpel toch? Maar door die anonimiteit bouw je geen relatie op. Alles wordt inwisselbaar, terwijl ons voedselsysteem net nood heeft aan sterkere banden.

Samenwinkels: een bonte verzameling

In het lerend netwerk van Wervel zitten zowel gesloten en open coöperatieven als vzw’s. Afhankelijk van die keuze is de betrokkenheid al dan niet ingebakken in de werking. Als je lid moet zijn van de winkel om er je inkopen te doen, is het eenvoudiger om je ook verder in te zetten.

Ricolab is bijvoorbeeld een open winkel, met slechts een beperkt aantal coöperanten. In eerste instantie waren dat de initiatiefnemers, nadien konden de klanten ook coöperant worden. De aankoop van een coöperatief aandeel legt een engagement om de winkel te ondersteunen vast. Voor de initiatiefnemers en de klanten klopt het coöperatieve idee: winst is niet het hoofddoel, wel het werken aan een goede relatie met de boeren en leveranciers, aan een winkel als plek die open staat voor activiteiten en samenwerkingen.   

Niet alleen de betrokkenheid van de klant is belangrijk, maar ook de stem van de boeren en de andere leveranciers. Zo heeft Ricolab in haar bestuur ook een boer aangetrokken. Werknemers worden aangemoedigd om coöperant te worden.

Motieven om aan te sluiten

In haar masterproef onderzocht Yolène Sempels de drijfveren van leden om zich te engageren bij een coöperatieve winkel.  Ze ontdekte dat de belangrijkste reden het bevestigen van de eigen waarden en identiteit was. Een ander motief is de sociale interactie die gepaard gaat met het engagement: de gezellige babbel, een fijne activiteit … In de onderzochte winkels waren de “nutsmotieven” zoals ledenkorting of tax shelter een stuk minder belangrijk. 

Hoe klanten zich engageren

Klanten engageren zich op verschillende manieren:

• Ambassadeur zijn en vertellen over hun winkel tegen vrienden en familie.
• Door deel te nemen aan activiteiten die de samenwinkel organiseert en zo de verbondenheid tussen de leden versterken. Of er zelf organiseren.
• Financieel bijdragen aan de samenwinkel via ledenbijdragen, crowdfunding of door extra aandelen aan te schaffen.
• Vrijwilligerswerk doen in de winkel. 
• Deelnemen aan de besluitvorming of een mandaat opnemen.

Niet alle klanten zijn gemotiveerd om een rol op te nemen. Soms hebben ze de tijd of de vaardigheden niet. Door in te zetten op communicatie en ontmoeting neemt de verbondenheid toe. Dat motiveert om extra rollen op te nemen, maar het is niet nodig dat iedereen zich in dezelfde mate engageert. Een mooi beeld is dat van de kar die trekkers nodig heeft om vooruit te gaan, maar ook duwers en zitters. Samen geven alle betrokkenen het initiatief gewicht, en dat is essentieel om te blijven bestaan.