In de tempel van het agro-industrieel complex, soms ook de “productivistische intensieve landbouw” genoemd, nam Wervel deel aan de Conferentie VoedselAnders. Toegang tot grond, nieuwe landbouwsystemen die een eerlijk inkomen garanderen, agro-ecologie. Blijft hangen: “Alle kennis is oude kennis.”. De boer moet zelf het onderzoek en de ontwikkeling kunnen doen. “Fier zijn op export is neokolonialisme.”

 

 De overvloed van de aarde

De grote Orion-aula die anders vooral voor conferenties en cursussen rond specialismen in de industriële landbouw wordt gebruikt, heeft in jaren nog niet zo vol gezeten, vertelde een docent van de Wageningse universiteit. Met meer dan 800 deelnemers had de veganistische kookploeg “Rampenplan” echter geen moeite. De conferentie stond in het teken van de overvloed die de aarde ons aanbiedt als we ze een beetje verzorgen.

De meest inspirerende workshop die ik bijwoonde was de reflectie op onze huidige landbouw door drie Nederlandse boeren. Een gangbare, een biologische en een biodynamische boer.

De eerste boer stelde dat er ook in de gangbare landbouw grote stappen worden gezet naar duurzaamheid, maar voegde eraan toe: “Tegen dit tempo gaat het akelig lang duren. Zowel bio als gangbaar kunnen de groeiende wereldbevolking niet voeden. Het huidige liberale beleid biedt geen oplossing. Er is een kostendekkende prijs nodig. Maar een snelle verandering zie ik niet mogelijk.”

De bioboer bleek een leverancier van lupine te zijn aan de vegetarische slager. Of het geen moeilijke onkruidgevoelige teelt is in bio, vroeg ik hem. “Nee, het is een hartstikke leuke teelt!”, klonk het enthousiast. Dit jaar gaat hij ook bio-soja telen. Zijn truken? GPS-gestuurd rijden waardoor de grond tussen de rijpaden luchtig en gezond blijft, samenwerking met naburige boeren (grasklaver in ruil voor mest) en zoveel mogelijk leveren aan lokale verwerkers. “De macht van de supermarkten ligt in de overschotmarkten, dus moeten we zoveel mogelijk de productie afstemmen op de lokale vraag”, aldus bioboer André. Voor 5% slaagt hij hier al in.

Als laatste kwam de biodynamische boer aan het woord. De andere boeren wilden meteen weten hoe moeilijk het is om je aan nog meer voorschriften te houden, zoals het zaaien volgens de maankalender. Boer Piet houdt zich echter niet aan wat Rudolf Steiner voorschreef. “Alle kennis is oude kennis”, stelde hij zonder verpinken. “Wij moeten zelf leren waarnemen en zelf de weg zoeken, want wij zijn verantwoordelijk voor de toekomst.” De boer moet zelf het onderzoek en de ontwikkeling kunnen doen. Zo laat hij de kalfjes langer bij de moederkoe en wat blijkt? In tegenstelling tot wat de wetenschap beweerde geeft de koe nu meer melk. En ook hij ziet heil in de herlokalisering van de landbouw: “Fier zijn op export is neokolonialisme.”

Export staat duurzame veranderingen in de weg

Ook volgens Olivier De Schutter is het net de export-roeping van de landbouw die duurzame veranderingen in de weg zit en een voedselsysteem van goedkope calorieën in stand houdt.

Hij vraagt zich af waarom wij enkel een Gemeenschappelijk Landbouwbeleid hebben en geen Gemeenschappelijk Voedselbeleid. Gemeten volgens de oude standaarden is de industriële revolutie in de landbouw een succes. Er werden op korte tijd grote hoeveelheden goedkope calorieën geproduceerd. Momenteel zelfs dubbel zoveel als wat nodig is om de wereldbevolking te voeden.

Maar op vier punten haalden we het doel niet:

1. De honger is niet verminderd: 1,3 miljard lijdt honger

2. Evenveel mensen lijden aan overgewicht

3. Ondervoeding is niet zozeer meer door gebrek aan calorieën, maar door gebrek aan micro-nutriënten. Dat maakt mensen vatbaarder voor ziekten en depressie.

4. De verdeling van voedsel loopt mank. Per hongerlijdende wordt er jaarlijks een ton voedsel weggegooid.

Door hogere opbrengsten kwam er ook een specialisatie van regio’s, met overproductie en export tot gevolg. Die goedkope overschottenexport maakte niet alleen lokale economieën kapot in ontwikkelingslanden, maar creëerde ook een vicieuze cirkel: boeren trokken naar de sloppenwijken rond de steden en de lonen waren zo laag dat deze landen afhankelijk werd van goedkope calorieën uit het Noorden.

Er is een verslaving aan goedkope calorieën gecreëerd. De strategie van goedkoop voedsel moet worden vervangen door systemen van sociale zekerheid, maar dat kan niet van vandaag op morgen. Er zijn lokale voedselsystemen nodig om die overgang mogelijk te maken. En wij in het Noorden moeten af van het exportgerichte landbouwmodel.

Vandana Shiva vatte het mooi samen: “Industriële landbouw is het gevolg van het inzetten van oorlogstechnologie op een domein waar zorg nodig is, geen gewelddadige interventie. Het is een recept voor de uitroeiing van de mensheid: eerst verdwijnt de biodiversiteit, dan de bodems en dan de voedingswaarde.”

Wat ze ons aanraadt om er concreet verandering in te brengen en de democratie weer op te eisen? “Zorg voor je lichaam: zoek een goede boer en bouw er een relatie mee op.”

Patrick De Ceuster